Dünya’yı tehdit eden iklim değişikliği hakkında, Venüs’ten pek çok şey öğrenmemiz mümkün gibi görünüyor. Şu anda Venüs’ün yüzey sıcaklığı 450 derece ve atmosferi Dünya’nın 90 katı yoğunlukla büyük oranda karbondioksitten (%96) biraraya geliyor. Lakin, belki yüzeyden 60 kilometre yükseklikteki bulutları haricinde tamamen yaşanılmaz olan Venüs, her zaman böyle değildi.
Bilim kişilerının yaptıkları iklim modellemelerine göre Venüs, geçmişte büyük bir olasılıkla Dünya’ya benzer bir iklime sahipti ve tarihinin büyük bir kısmında günümüzde Dünya’daki sıcaklıklara benzer bir yüzey sıcaklığı bulunuyordu. Bunun yanısıra büyük bir olasılıkla okyanusları, yağmurları, belki kar yağışları ve bazı zaman kıtaları ve levha tektoniği vardı. Bazı zaman bu gezegenin yüzeyinde bir zamanlar yaşamın bulunması bile mümkün gözüküyor.
Maalesef bir milyar yıldan kısa bir süre evvel gezegenin iklimi, ucu kaçan bir sera tesiri yüzünden ciddi bir biçimde değişti. Yoğun bir volkanik aktivitenin bu büyük iklim değişikliğine sebep olmaya yetecek kadar karbondioksiti atmosfere kattığı ve bu değişim ile birlikte de okyanusların tamamen buharlaşarak su döngüsünü bittirdiği, yapılan tahminlerden biri.
Carleton Üniversitesi (Kanada) ve Tomsk Devlet Üniversitesi (Rusya) profesörü Richard Ernst‘ün belirttiği üzere 1970’ler ve 1980’lerde Sovyetlerin Venera ve Vega görevleri Venüs’e iniş yapmış ve kayaların yapısını incelemeye çalışmıştı. Lakin yüksek sıcaklık ve basınç yüzünden çalışmalar çok kısa sürmüştü. Lakin NASA’nın Magellan uzay aracı, 1990’ların başlarında radar kullanarak yoğun bulut katmanlarını aşmayı ve Venüs yüzeyinin %98’ini görüntülemeyi başardı.
Jet Propulsion Laboratory, NASA Ernst’ün ekibi, Venüs’te bahsi geçen bu iklim değişikliğinin jeolojik kanıtını bulmak için “tesserae” adı verilen Venüs’teki en eski kaya türüne odaklanarak bu kayalardaki su erozyonu işaretlerini aramaya başladılar. Lakin çok uzaklardan çekilen resimlerın durumu, eski dere vadilerini belirlemek için daha dolaylı bir yol kullanmalarını gerektirdi. Ekip, volkanik ovalardaki daha genç lava akışlarının, tesserae boşluklarındaki vadileri doldurduklarını buldu. Etkileyici bir biçimde bu tesserae vadi biçimleri, Dünya’daki dere akışı biçimlerine benzer özellikler taşıyordu ve bu durum da, vadilerin Dünya-benzeri iklim koşullarında dere erozyonu tarafından oluşturuldukları fikrini destekliyordu. Şu anda Ernst’ün Carleton ve Tomsk Üniversitelerindeki Venüs araştırma grupları, bu lava akışlarını inceleyerek aşırı sıcak koşullara geçişin kanıtlarını arıyor.
Ernst, volkanik aktivitelerin Venüs’te bu kadar büyük bir değişime nasıl sebep olabildiğini daha iyi anlayabilmek için Dünya’nın geçmişine bakabileceğimizi belirtiyor. En son 630.000 yıl evvel Yellowstone’da gerçekleşen süper-patlamalar gibi olaylarda örnekler bulunabiliyor.
Lakin bu tür volkanik aktiviteler, büyük magmatik bölgelerde (LIP) ortalama olarak her 20-30 milyon yılda bir gerçekleşenlere göre çok ufak kalıyor. Bu patlama olayları, Dünya üstünde yıkıcı bir iklim değişikliğine sebep olmaya yetecek ve bazı zaman kitlesel yok oluşa sebep olabilecek kadar karbondioksit salınımına sebep olabilirler. Ernst’ün belirttiğine göre bu olayların boyutunu daha rahat anlaşılır bir hale getirmek için, LIP’lerin en küçüğünün tüm Kanada’yı ortalama 10 metre derinliğinde kaplamaya yetecek kadar magma üretebildiğini bilmemiz yeterli. Bilinen en büyük LIP ise tüm Kanada’yı ortalama sekiz kilometre derinliğinde kaplamaya yetecek kadar magma oluşturmuş olacaktı.
Venüs’te LIP işaretleri görülebiliyor. 500 kilometreye kadar çıkabilen alanları kaplayan tekil volkanların yanı sıra, 7.000 kilometreye kadar uzanan lava kanalları ve LIP ile ilişkilendirilen 10.000 kilometre uzunluğuna kadar ulaşan yarıklar – kabuğun parçalanarak ayrıldığı yerler – bulunuyor.
Ernst’ün belirttiğine göre eğer LIP tarzı volkanik aktivite Venüs’teki büyük iklim değişikliğine yol açtıysa, bunlar milyonlarca yıl sonra çok sayıda LIP’nin rastgele bir biçimde aynı anda gerçekleşerek Dünya’nın şu anda Venüs’tekine benzer bir iklime dönüşmesine sebep olması da mümkün gözüküyor…
