Sabah gözümün çapaklarını silmeden, BloombergHT websitesine girdim, döviz dün gece başımıza ne dertler açmış diye. TL’nin değer kazanacağı yok tabii, kamu bankaları satışı kestiği anda, Arz’ın Merkezine Seyahat durumları. Ama daha enteresan haber TCMB cephesinden geldi:
“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) geç likidite penceresi (GLP) repo olanağı ile piyasaya 1 milyar TL verdi. …. Pazartesi sabahı yaptığı açıklamayla TCMB, gerektiğinde BIST repo pazarında yapılan fonlamanın azaltılabileceğini söylemişti. BIST repo gösterge faizi TLREF açıklama sonrası çift hanelere ulaşarak son 6 ayın en yükseğini gördü”.
Yani, dostlarım Türkiye’de artık TCMB faizi %11.25’tir. Bu da yetmedi, TCMB piyasalara verdiği parayı değişik yollardan kısarak, bankalardaki fazla likidteyi emiyor. Sonuç olarak, TCMB’nin deklare edilmeyen yeni “sıkı, Lakin şefkatli ve merhametli” para politikası, mevduat ve kredi faizlerinde yükselişi başlattı. Aşağıdaki grafikten görüyorsunuz, kredi ivmesi (yani 13 haftalık hareketli ortalama ile ölçülen kredi büyümesi) acil bakımda hastanın nabzı gibi düşüyor.
Bu ekonomiye vurulan ilk balyoz darbesi. Yaz süresince gözlenen ekonomik dirilmenin 2 nedeni vardı. İlki, Hazine cömertçe harcamıştı. Öyle cömertçe ki, Dr Ali Orhan Yalçınkaya analizinde şöyle diyor: “Ocak-Temmuz dönemi itibariyle bütçe açığı geçtiğimiz senenin aynı dönemine göre yüzde 102.6 artarak 139.1 milyar TL’ye yükseldi. 2020 yılı Bütçe Kanununda yılın tamamında bütçenin 140.1 milyar TL açık vereceği öngörülmüştü”—grafik aşağıda.
İkinci neden de tüketici kredisi patlaması oldu. BloombergHT şöyle yazıyor: “Tüketici kredileri, pandemi sürecinin başından bu yana 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış büyüme verilerine göre, 14 Ağustos itibariyle %115’ten çok büyüme kaydetti. Aynı dönem içerisinde ticari kredilerin büyüme hızı yavaşlayarak, 14 Ağustos itibariyle % 10 civarında gerçekleşti”.
Bütçe artık daha az harcama yapacak, çünkü TCMB’nin para arzında büyümeyi yavaşlatması, bankaların daha yüksek getiriden DİBS talep etmesi anlamına gelecek. Fitch’in kredi görünümü negatife çevirmesi daha sonra dış borçlanma da çok pahalı. Ehh, o zaman yorganı ayağa göre değil, ayağı yorgana göre uzatacağız.
Bütçe harcamalarının frenlenmesi ekonomiye balyoz değil, kafaya tam isabet meteor tesiri yapacak. Çünkü, dün saygınlığıyla yeni korona hastası sayısı 1.443’e yükseldi. Ama bu veriye rağbet eden pek yok. Gerçek vaka sayısı ki, bunlara hiç semptom göstermeye süper taşıyıcılar da dahil, 10 bin civarında olabilir.
BirGün Gazetesi’nden İsmail Arı şunları yazdı: “Türk Tabipleri Birliği (TTB) Genel Sekreteri Bülent Nazım Yılmaz ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Genel Sekreteri Pınar İçel, birçok şehirde görev yapan sağlık çalışanlarının emeklilik ya da istifa başvurusunda yer aldığına dikkat çekti.
Yılmaz, BirGün’e yaptığı açıklamada, “Batman’da, Alanya’da, Diyarbakır’da ve birçok yerdeki hastanelerde çalışan dostlarımız Covid-19 hastalığına karşı önlem alınmadığı ve sağlık çalışanlarını koruyucu düzenlemeler yapılmadığı için istifa etti. Yine birçok ilde emekli maaşlarının çok düşük olmasına karşın yoğun bir emeklilik başvurusu var. Sağlık Bakanlığı’na istifa eden yahut emeklilik talebinde yer alan sağlık çalışanlarına yönelik sayıları açıklaması için çağrı yapıyoruz” diye konuştu”.
Aritmatik hesap yapalım:
yükselen yeni hasta sayısı + tükenen sağlık çalışanları = yükselen işgücü kayıpları + korkudan evine kapanan tüketici
Hükümet tam harcamaları hızlandırması gereken zamanda benzinsiz kaldı.
Son şok da turizmden geliyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın istatistiklerine göre Türkiye, 2020 Temmuz ayında evvelki yılın aynı ayına göre %85,9 azalışla 933 bin yabancı ziyaretçi ağırladı.
Ağustos’ta durum farklı değil. 20 Ağustos saygınlığıyla, Antalya 1 milyon turiste erişti. 2019’da bu zamanda kaç turist ağırlamıştı? 10.7 milyon. Hani turizmde canlanma ballandıra ballandıra anlatılıyor ya, işte “ebadı” budur. Geçen senenin %10’nu daha yeni yakaladık. Ehh, gelir de herhalde geçen senenin %10’nda kalır, yani seneyi $26 milyarla değil, $2.6 milyarla kapatabiliriz. Bu $26 milyarın çok yüksek çarpan tesiri var, yani ekonomide tur atarak öteki sektörleri de canlandırıyor, belki GSYİH’nin %10’nu teşkil ediyor.
Manzara çok net değil mi? yükselen hasta sayısı istihdam ve iç tüketimi baskılayacak. Çok cılız seyreden yabancı turist sayısı da ödemeler dengesini. Tüketici artık krediyle de alışverişi kısacak, ve kamu güz aylarında gittikçe genişleyen “çıktı açığını” kapatacak fonlara sahip değil. Döviz de bitmek üzere.
Ne yapsak? Belki Karadeniz Tamamen doğalgazını “kırdırırız” yani ülkeler arası bir faktoring firmasıne devreder iskontolu kıymetini alırız.
Ekonomi toparlanacak? “V” şekli? Türkiye bu savaştan zaferle çıkacak? Gelecek sene %5 büyürüz? Nerde be kardeşim? Bunları yazan ya da iddia edenler, çok fazla sıtma ilacı almışlar, halüsinasyon başlamış.
FÖŞ
Websitemde yenilemeler var, ziyaretiniz rica olunur. Link işte burdadır
FÖŞ anlattı: Türkiye Ekonomik Buhranı Nasıl Aşar?
