Ülke ve tüm dünya olarak zorlu bir zamandan geçiyoruz. Pandemiler( salgınlar ) tarih süresince toplumları ve kültürleri değiştirmiş, biçimlendirmiş, savaşlara sebep olmuş ya da sonuçlarını etkilemiş, bunun yanı sıra bilimsel ilerlemeler, ekonomik ve politik sistemlerde yeni düzenlemelere de sebep olmuştur.
Diğer tamamen doğal afetlerden farklı olarak pandemilerin seyri biraz daha kontrol edilebilir haldedir. Süreç süresince tedavi metodları geliştirilir, aşı gibi korunma metodları keşfedilir.
Kendimizin ya da yakınlarımızın hastalanmasından ve ölümünden kaygı duyma böylesi günlerde hepimiz için geçerli duygulardır, lakin unutmamak gerekir ki bir pandemiyi yöneten ve kontrol eden yalnızca fiziksel tedaviler değil aynı zamanda psikolojik fenomenlerdir. Şimdiye kadar yapılmış birçok değerlendirmede pandemilerin kişilerın davranış biçimleriyle biçimlendiği üstünde durulmuştur.
Davranış biçimlerinden bahsederken neleri kastettiğimiz biraz daha açacak olursak; her insanın strese karşı verdiği tepki farklı olur. Kimi kişiler stres durumlarında inkar mekanizmasını devreye sokar, bu “bana bişey olmaz” düşüncesidir. Evvellikle hepimiz diğer kişilerın sağlığından da sorumluyuz, bu tarzdaki düşünceler ve yaklaşımlar hem kendimizi hem de çevremizdekileri riske atacaktır, bu nedenle uyarılara ve önlemlere mutlaka uymalıyız.
Kişilerda stres döneminde görülen başka bir tepki normalde olması gereken kaygının, korku ve paniğe dönüşmesidir. Böyle bireyler düşünce ve davranışlarını kontrol edemez hale gelirler, bencillik, diğerlerinin gereksinimlerini önemsememe, dürtüsel ve saldırgan davranışlar sergilemeye başlayabilirler. Aşırı stoklama bu davranışlara bir örnektir. Marketlerde çılgınca alışveriş yapan kişilerın korkusu size de kolaylıkla geçebilir. Pandemi dönemlerinde yalnızca 2 haftalık stoklar yapmanız yeterli gelmektedir., bu hem hizmet sağlayıcıları hem de gerçekten ihtiyacı olanları zor duruma düşürmeyecek bir davranış olacaktır. Aynı zamanda böyle belirsizliğin ve kaygının yüksek olduğu dönemlerde yanlış karar verme olasılığı artar. Bu nedenle mühim kararlar almamak aslını söylemek gerekirse en kaliteli seçenektir. Günler geçtikçe, isolasyon zamanı uzadıkça insanlığın birbirine tahammülsüzlüğü giderek artabilir. Özellikle market, sağlık kurumları, eczane gibi çalışanlarının yüksek risk altında yer aldığı mekanlarda, bu bireylerin bizden daha stresli olduğunu bilerek, kendimizi daha iyi kontrol etmeye çalışmalıyız. Toplum olarak daha fazla hoşgörülü, anlayışlı olmalı, misal verilecek olursa yanlış davranışları olan bireyleri gerilimi tırmandırmadan, uygun bir dilde uyarmaya gayret etmeliyiz.
Kaygının aşırı olması kişide uykusuzluk, yerinde duramama, çarpıntı, nefes darlığı, başdönmesi, bulantı, konsantrasyon güçlüğü gibi belirtilere sebep olabilir. Böyle durumlarda kişisel psikiyatrik yardım alması gerekebilir.
Evvelsinde OKB ( Takıntı-Zorlantı Bozukluğu), Hipokondriazis ( Hastalık hastalığı ), yaygın anksiyete bozukluğu tanısı olan bireylerin böyle dönemlerde psikolojik durumlarının kötüleşme olasılığı yüksektir. Bu bireylerin de mutlaka doktorlarına başvurmaları önerilmektedir.
Başka bir önemli nokta “İnfodemi” olarak da adlandırılan “ bilgi(enformasyon) salgınıdır. Bunu genel olarak yanlış bilgi alışverişi olarak değerlendiriyoruz. Yeni çağın bir hastalığı olarak ta görebiliriz. Çok fazla kirli bilgi, çok süratli bir biçimde sosyal paylaşım sitesi aracında yayılmayı sürdürüyor. Bunların yarısından fazlası kişilerı daha büyük kaygılara ve umutsuzluklara sürüklüyor. Bu durum ise salgının yönetilmesini zorlaştırıyor. Yalnızca hasta ve vefat eden bireylerin sayılarını açıklamakla beraber, iyileşen bireylerin rakamlarını da vermek iyi bir metodtur. Sosyal paylaşım sitesi aracında geçirilen vakti azaltıp, güvenilir kaynakları takip etmek pandemi psikolojisini yönetmekte mühim bir diğer adım olacaktır.
Pandemilerde başgösteren bir diğer problem başkalaştırma ve ayrımcılıktır. Misal verilecek olursa Ebola Salgının’da, hastalık ilk kez Afrika ülkelerinde görüldüğü için siyahi kişilera karşı ciddi bir ayrımcılık görülmüştür. Corona Pandemisi’nde de Asya ırkından olan kişilera karşı bir ayrımcılık olma ihtimali yüksektir. Bazı zaman diğer bir riskli grup olan sağlık çalışanlarına karşı da bu tarz ters davranışların görülmesi ihtimali vardır. İnsanlığa yakışmayan bu tarz davranışları engelleyebilmek için halkı doğru bilgilendirmek mühimdir.
Kişilerı en çok strese sokan durumların içinde “belirsizlik”, “bilinmezlik” durumları önemli yer tutar. Kişiler hastalıktan korkmakla beraber, ekonomik olarak ta bir bilinmezlik içinde olabilirler. Burada liderlerin ve yöneticilerin önemli rolleri ortaya çıkar. Kişiler liderlerinden onlara umut ve kontrol hissi vermesini beklerler. Böyle sıkıntılı dönemlerde liderler ve yöneticilerin dürüst ve şeffaf olması toplumun onlara güvenini arttıracak, panik hissini azaltacaktır.
Sonuç olarak bu zor zamanlarda kendimizi daha büyük bir bütünün bir parçası olarak görüp, sorumluluk sahibi, yardımsever, kendi kontrol edebilen kişiler olarak davranırsak, sağlık, asayiş, hizmet sektörleri gibi, hastalıkla başka kulvarlarda savaş veren kişilera da en büyük desteği vermiş oluruz.
